'17 nhân viên và một chú chó' gồng mình giữ lưới điện một quốc gia không sụp đổ

Tìm nguồn năng lượng mới

Theo Bloomberg, với chỉ 17 nhân viên, quyền Tổng Giám đốc của nhà cung ứng điện Energocom, ông Victor Binzari và hai phụ tá đã phải vất vả tìm kiếm nguồn điện năng mới cho Moldova.

Từ giữa tháng 10, các cuộc tấn công tên lửa của Nga phá hủy các trạm biến áp tại Ukraine cung cấp 1/3 điện năng nhập khẩu của Moldova. 2/3 còn lại biến mất vào đầu tháng này, sau khi Moscow giảm nguồn cung khí đốt. Gần như chỉ sau một đêm, Moldova phải mua khoảng 80% nguồn điện và 1/2 khí đốt từ châu Âu.

Ngày 22/11, gã khổng lồ khí đốt Gazprom của Nga đe dọa tiếp tục cắt nguồn cung kể từ 28/11. Vào hôm 23/11, Moldova đã mất điện trong hai giờ sau khi các cuộc tấn công của Nga làm gián đoạn dòng điện khẩn cấp từ châu Âu.

Chi phí năng lượng tăng gấp ba lần, gây thiệt hại tương đương 8% GDP tại một trong những quốc gia nghèo nhất châu Âu. Liên minh châu Âu tuyên bố sẽ hỗ trợ Moldova. Nhưng tiền không phải là vấn đề duy nhất.

Tuyến cáp 400 kilovolt từ Romania cấp điện cho Chisinau (thủ đô Moldova) vòng qua biên giới Ukraine và kết thúc tại nhà máy điện ở Transnistria, lãnh thổ ly khai đã tách khỏi Moldova vào năm 1992. Cho đến ngày 1/11, nhà máy điện chạy bằng khí đốt của công ty Moldavskaya GRES, thuộc sở hữu của Nga tại Transnistria, đã cung cấp hơn nửa lượng điện năng cho Moldova. 

Hiện giờ, nhà máy đóng vai trò như trung tâm phân phối điện từ Romania tới Chisinau. Chỉ cần một tên lửa của Nga hoặc một cú tắt công tắc của Transnistria là nguồn điện tới Moldova sẽ bị cắt đứt.

Theo ông Maciej Wozniak, một cố vấn người Ba Lan được cử đến giúp đỡ Energocom, tuyến cáp từ Romania có thể bị hỏng do hiệu ứng dây chuyền khi Nga tấn công vào lưới điện khu vực Odessa, Ukraine.

Moldova vẫn chưa bị cắt điện hoàn toàn như Ukraine. Tuy vậy, Tổng thống Maia Sandu cho biết giá khí đốt đã tăng gấp 6 lần trong một năm, và các hộ gia đình phải trả 70-75% thu nhập cho năng lượng.  Các đảng thân Nga đã tổ chức nhiều cuộc biểu tình để khơi dậy sự tức giận trong quần chúng. Moscow bác bỏ cáo buộc sử dụng năng lượng làm vũ khí và tố Ukraine đang giữ khí đốt của Moldova.

Chạy đua với thời gian

Cho tới gần đây, Moldova vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào mạng lưới năng lượng từ thời Liên Xô, bất chấp các cảnh báo. Biến cố xảy đến và đột nhiên, Chisinau phải mua hợp đồng điện trên sàn giao dịch châu Âu.

Moldova phải mở các công ty con, văn phòng và tài khoản ngân hàng ở nước ngoài, cũng như đăng ký giấy phép kinh doanh tại Romania trong vòng vài ngày.

Bà Tatiana Savva, Phó Giám đốc Quỹ Tài sản Công của Moldova, người cũng là thành viên ban giám sát Energocom, cho biết: “Năm ngoái chúng tôi thực hiện 10 hợp đồng. Trong hai tuần qua, chúng tôi đã ký kết 30 hợp đồng”.

“Chúng tôi muốn có nguồn cung đa dạng và một công ty đầy đủ nhân viên, chứ không phải 17 người và một con chó”, bà nói.

Energocom cần rất ít nhân sự (vào tháng 1 chỉ có 12 người, sắp tới sẽ có 20 người) bởi trước năm nay, không có nhiều sự thay đổi trong việc vận hành hệ thống năng lượng so với thời Liên Xô. Điện vẫn tới từ một nhà máy, qua cùng một dây cáp.

Bộ trưởng Năng lượng Constantin Borosan cho biết Moldova đã nhận thấy việc Nga sắp cắt năng lượng và mua dự trữ nhiều khí đốt nhất có thể. 

Moldova đã chuyển các nhà máy sưởi ấm từ chạy bằng khí đốt sang dầu nặng, cũng như hàng chục biện pháp khác. Nhờ thời tiết ấm áp, mức tiêu thụ khí đốt đã giảm 50% trong tháng 10, còn tiêu thụ điện giảm 14,4% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Tuy vậy, việc tích trữ năng lượng là rất khó, và các sự cố có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Tại nhà máy thủy tinh ở ngoại ô Chisinau, chỉ cần 5 phút không có điện là lò đốt sẽ phải ngừng hoạt động.

“Chúng tôi sẽ mất 15 tháng và nhiều triệu USD để xây dựng và khởi động lại lò”, Giám đốc nhà máy này nói.

Theo ông Victor Parlicov, người từng đứng đầu cơ quan năng lượng của Moldova, cơ sở hạ tầng năng lượng của Liên Xô được xây dựng để giữ các nước trong liên bang lại với nhau. 

Bởi vậy, cáp điện từ Romania tới Moldova lại đi vòng qua biên giới Ukraine. Để duy trì Liên bang Xô Viết, các nhà lãnh đạo đã gán Transnistria - một phần lãnh thổ chủ yếu nói tiếng Nga ở bờ đông sông Dniester - với Moldova khi thành lập nước cộng hòa này. Đồng thời, các nhà máy điện và công nghiệp chính của Moldova cũng được đặt tại Transnistria.